კატეგორიები
ჟურნალისტური მოკვლევა
სტატია
რეპორტაჟი
ანალიზი
ფოტო რეპორტაჟი
ექსკლუზივი
ინტერვიუ
უცხოური მედია საქართველოს შესახებ
რედაქტორის აზრი
პოზიცია
მკითხველის აზრი
ბლოგი
თემები
ბავშვები
ქალები
მართლმსაჯულება
ლტოლვილები / დევნილები
უმცირესობები
მედია
ჯარი
ჯანდაცვა
კორუფცია
არჩევნები
განათლება
პატიმრები
რელიგია
სხვა

კახა კაციტაძე: „კონფლიქტების მოგვარების თვალსაზრისით დღეს სრული უკუსვლაა“

19 აპრილი, 2010

თამარ შაიშმელაშვილი

რატომ ვართ გამუდმებით საომარ სიტუაციაში? რატომ ვერ მოხერხდა ოსურ და აფხაზურ მხარეებთან კონსენსუსი? ექსპერტი კახა კაციტაძე ფიქრობს, რომ ეს საკითხი საფუძვლიან ანალიზს საჭიროებს. კომუნისტურ ეპოქაში ჩამოყალიბდა ასეთი მენტალობა: ჩვენი საზოგადოება და სოციუმი პრობლემების კონსენსუსით გადაწყვეტაზე არ იყო ორიენტირებული. გავრცელებული იყო აზრი - „ვინმე შემიძლია დავჩაგრო ან ვინმეს რაღაც წავართვა, რატომ უნდა შევუთანხმდე მას?!“

კახა კაციტაძე: დღესაც ასეთი მენტალობაა. ხშირად გაიგონებთ - რუსეთს ან ამერიკის შეერთებულ შტატებს შეუძლიათ, ვიღაცას რაღაც წაართვან და რატომ არ აკეთებენ. ანუ ეს საზოგადოება ორიენტირებულია არა ურთიერთშეთანხმების კულტურაზე, არამედ ურთიერთდაპირისპირებაზე - მეორე მხარის მიერ ძალით თავს მოხვეულ შეხედულებებზე.

საუბედუროდ, ისე აღმოჩნდა, რომ მხარეებს, რომლებიც გვიპირისპირდებოდნენ - ოსებს, აფხაზებს, რუსებს კონსენსუსი კი არ სურდათ, არამედ - პრობლემის ძალით გადაწყვეტა. მთავარი ის იყო, რომელი უფრო მეტ და ღონიერ ძალას იპოვიდა, და ამან, საერთო ჯამში, სიგიჟის სახე მიიღო.

ორივე მხარემ მფარველის ძიება დაიწყო. ჩვენ დასავლეთს მივმართეთ, იმათ - რუსეთს. სავალალო ის იყო, რომ ორივე მხარეს მყოფ საზოგადოებას აზრად არ მოსდიოდა ამ კონფლიქტის არაძალისმიერად გადაწყვეტა.

მოდით, გულწრფელად ვაღიაროთ - ამისთვის არც არაფერი გაკეთებულა არა მარტო სეპარატისტების, არამედ ჩვენი მხრიდანაც, ერთის გარდა - ზვიად გამსახურდიას მეთაურობით ეროვნული მთავრობის მიერ აფხაზების საარჩევნო კანონის მიღებისა.

- ამით მაშინ კონფლიქტის თავიდან აცილება მოხერხდა...

- მაშინ უსისხლოდ და სხვა მძაფრი დაპირისპირების განვითარების გარეშე მოგვარდა აფხაზური პრობლემა. საარჩევნო კანონი გარკვეული კვოტების პრინციპს ითვალისწინებდა. კერძოდ, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლეს საბჭოში იქნებოდა 65 დეპუტატი, მათ შორის - 28 აფხაზი, 26 - ქართველი და 11 - სხვა დანარჩენი ეროვნებისა. მიღწეული შეთანხმების თანახმად, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარე ქართველი იყო. და რაც მთავარია, აფხაზეთის ასს რესპუბლიკის მოქმედ კონსტიტუციაში შევიდა ცვლილება, რომლის თანახმადაც, ყველა მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება ხმების 2/3-ით უნდა მიღებულიყო.

იურიდიულად კონსტიტუციური სტატუსის შეცვლა და აფხაზეთის საქართველოს შემადგენლობიდან გასვლა რომ მოენდომებინათ, ამას სათანადო ლეგიტიმური აქტი სჭირდებოდა. მათ კონსტიტუციაში უნდა ჩაწერილიყო, რომ აფხაზეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფოა, რასაც სეპარატისტები, ბუნებრივია, ხმების 2/3-ის და ქართული მხარის თანხმობის გარეშე ვერ შეძლებდნენ.

გამსახურდიას დამხობის შემდეგ მიიღეს ყოვლად ფსიქოპათიური გადაწყვეტილება, რაც არსებითად ირაკლი წერეთლის „დამსახურებაა“. გაუქმდა საქართველოს კონსტიტუცია, რომლის თანახმადაც, აფხაზეთი საქართველოს შემადგენლობაში შედიოდა. აფხაზეთის სტატუსი ცალკე განისაზღვრა, როცა წინა კონსტიტუციით ეს სტატუსი უკვე განსაზღვრული იყო. ამით მეორე მხარეს თავად მივეცით სხვანაირი სამართლებრივი და პოლიტიკური მოქმედებების დაწყების უფლება.

რა უფლება ჰქონდა სპორტის სასახლეში შეკრებილ რამდენიმე ასეულ პირს რაღაც კონსტიტუციური ცვლილებებისა?! ანუ ეს იურიდიულად პირველებმა ჩვენვე დავარღვიეთ. ქართულმა ფრაქციამ ისიც კი ვერ მოახერხა, ქართველი პრემიერ-მინისტრი აერჩია და, ფაქტობრივად, ეს პროცესი ჩაიშალა.

- უნდა ითქვას, რომ კონფლიქტებს სსრ კავშირის დაშლამაც შეუწყო ხელი...

- იმანაც, რომ არა მხოლოდ სსრკ დაიშალა, არამედ - დიდად მნიშვნელოვანი გლობალური ძვრები მოხდა, გარდამავალი ეპოქა იყო. ჩინეთი მსოფლიო მნიშვნელობის სახელმწიფოდ გადაიქცა, ინდოეთიც ამ გზით მიდის.

კომუნისტური სისტემის მსხვრევა, გლობალიზაცია - ეს ყველაფერი ერთმანეთს დაემთხვა და, საერთო ჯამში, მტკივნეული პროცესები მივიღეთ.

ამას დაერთო რუსეთის ფაქტორიც, რომელიც ძალიან იმპულსურად მოქმედებდა. და ბოლო წვეთი ის იყო, რომ ბოლო 30 წლის მანძილზე საქართველოს ერთხელაც არ ჩამოუყალიბებია არათუ ამ კონფლიქტების გადაწყვეტის, არამედ, საერთოდ, ტერიტორიულ-სახელმწიფოებრივი მოწყობის თვალსაზრისით, რა არის ჩვენი ინტერესი. დამისახელეთ თუნდაც ერთი დოკუმენტი, სადაც განსაზღვრულია, რა სახელმწიფოა საქართველო. ავიღოთ თუნდაც კონსტიტუცია, სადაც ამ თვალსაზრისით ტრაგიკომიკური სურათია.

საუბედუროდ, არ ვიცით, როგორი საქართველო გვინდა. არის რაიმე საზოგადოებრივი შეთანხმება რაღაც ფორმით გამოხატული? ანდა, პოლიტიკური პარტიები შეკრებილან და უთქვამთ, როგორ წარმოუდგენიათ შიდასახელმწიფოებრივი მოწყობა? ასეთი რამ არ არსებობს.

საქართველო, ალბათ, ერთადერთი სახელმწიფოა, რომლის შიდაპოლიტიკური მოწყობა კონსტიტუციით არ არის განსაზღვრული, ანუ არ არის გარკვეული, ვინ არიან შიდაპოლიტიკური მოწყობის სუბიექტები - მხარეები, რაიონები... რა ვართ-უნიტარული სახელმწიფო, ფედერაციული თუ რაღაც შუალედური - ასიმეტრია.

არც კონცეფცია არსებობს, თუ როგორ უნდა წარვმართოთ საშინაო თუ საგარეო პოლიტიკა. ეს ყველაფერი ქაოტური და იმპულსურია.

ამას ემატება ცალკეული პოლიტიკოსების ამბიციები. იმის გამო, რომ საზოგადოება არ იყო კონსენსუსზე ორიენტირებული, ვინც უფრო ხმამაღლა იყვირებდა - მტერი, მტერიო, მას ჰქონდა გარანტირებული პოლიტიკური მხარდაჭერა.

- ამ ყველაფერმა იქამდე მიგვიყვანა, რომ უკვე 30 წელიწადია, ნორმალურ სიტუაციაში არ ვცხოვრობთ, არამედ - საომარ მდგომარეობაში ვართ. და ყველაზე მძიმე გახლავთ ის, რომ მთელი თაობა ისტერიაში გაიზარდა...

- ჩვენზე უარეს დღეშიც არიან... თუნდაც - ავღანეთში. იქ ერთმანეთთან პირდაპირ, ფიზიკურად ომობენ. თქვენ ისტერია ახსენეთ. წაგებული ომი ბუნებრივად ბადებს რევანშის მოთხოვნილებას.

მთელი მე-19 საუკუნის ბოლო მეოთხედი საფრანგეთისთვის ისტერიული იყო. ყველაფერი ელზასისა და ლოტარინგიის დაბრუნების ამოცანას ემსახურებოდა, რასაც მოჰყვა პირველი მსოფლიო ომი. და შემდეგ ამ ომის შედეგები მნიშვნელოვანი ფაქტორი გახდა მეორე მსოფლიო ომის განვითარებაში. ასე რომ, ამ მხრივ გამონაკლისი არ ვართ. მაგრამ ახლა 21-ე საუკუნეა და არა მე-19.

- 90-იან წლებში ეროვნულმა ხელისუფლებამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, გაუქმდა სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი. საბჭოთა კავშირი დაიშალა, მაგრამ თითქოს მძევლად კონფლიქტები დაგვიტოვა. რამდენად მართებული იყო ოლქის გაუქმება, ამით თავადვე ხომ არ შევქმენით ბარიერი?

- საბჭოთა კავშირი ყველა ვარიანტში დაიშლებოდა და დამოუკიდებლობას მივიღებდით, რადგან ეს ისტორიულმა განვითარებამ მოიტანა. ვისაც ჰგონია, რომ არაფერი არ უნდა გვეკეთებინა და გვეცადა, როდის დაიშლებოდა საბჭოთა კავშირი, ასე მსჯელობა უმართებულოა. არავის რომ არაფერი ეკეთებინა, არც დაიშლებოდა სსრკ. უბრალოდ, გონივრული, გათვლილი და რაციონალური მოქმედება იყო საჭირო.

მაშინ, ეროვნული ხელისუფლების დროს, ქვეყნის შიგნით თუ გარეთ ელემენტარულ გამოუცდელობასთან გვქონდა საქმე. მაგრამ უკვე ოცი წელიწადია, დამოუკიდებელი სახელმწიფო ვართ და ელემენტარული გამოცდილება ვერ მივიღეთ. მაშინაც ჩაქრა ეს კონფლიქტი, მაგრამ შემდეგ არაფერი აღარ მოიმოქმედეს მოსაგვარებლად.

კონფლიქტის გაყინვა გადაწყვეტას არ ნიშნავს, რადგან გაყინული კონფლიქტი შესაძლებელია, ყოველ წუთს განახლდეს.

- გამოდის, რომ უარესობისკენ წავედით...

- რასაკვირველია, ასეა. დღევანდელი ვითარება 1991 წლის 9 აპრილისას რომ შევადაროთ, როდესაც დამოუკიდებლობა გამოცხადდა, კონფლიქტების მოგვარების თვალსაზრისით სრული უკუსვლაა.

- მაინც რა არის ამის მიზეზი? გაუთავებლად გვესმის, რომ კონფლიქტები უნდა მოგვარდეს, უამრავი დოკუმენტი იქმნება, შედეგი კი ისევ და ისევ არ ჩანს...

- არც ერთი ასეთი სერიოზული დოკუმენტი არ მინახავს. არ ვგულისხმობ გაეროს რეზოლუციებს, სადაც მხარეებს მოუწოდებენ, კონფლიქტი არ განაახლონ.

ჩვენი საზოგადოება კონფლიქტების თემას ძალიან ტრაგიკულად აღიქვამს, რაც ხელისუფლებისა და მედიის ბრალია. სამწუხაროდ, საზოგადოება სტატუს-კვოს ცვლილებებს არ თანხმდება, იმაზეც კი არ მიდის, ცხინვალი ოლქის სახით არსებობდეს, ე.ი. არათუ კონფედერაციაზეა საუბარი, ფედერაციაზეც კი არაა საზოგადოების მზაობა. იქითა მხარეზე ხომ აღარაფერს ვამბობ.

ჩვენ სასწაულის მოხდენას ვაპირებთ. წარმოუდგენელია, ოთხი ომის წაგების შემდეგ ის შედეგი მივიღოთ, რასაც 4 ომის მოგება მოგვცემდა.

ომში მარცხს ცუდი შედეგი რომ მოსდევს, ეს უნდა გაითვალისწინოს საზოგადოებამ. სამწუხაროა, მაგრამ ოთხი წაგებული ომის შემდეგ პირველი ომის წინანდელ მდგომარეობას ვერ დაუბრუნდები. სამწუხაროა, მაგრამ ასეა.

არასწორია ისიც, რომ იჯდე და რუსეთის დაშლას ელოდო. რომ არ დაიშალოს, მერე რას აპირებ? ამიტომ უპირველესად, არა აფხაზებმა ან რუსებმა, არამედ ჩვენმა მხარემ უნდა გავარკვიოთ, რა ტიპის სახელმწიფოს ვაშენებთ.

- ასეთ ვითარებაში მოსალოდნელია თუ არა დანარჩენი ტერიტორიების დაკარგვის საშიშროება.

- რასაკვირველია, მოსალოდნელია. როდესაც არ განგისაზღვრავს, როგორ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდები, ტერიტორიებს ყოველთვის დაკარგავ. სამწუხაროდ, ამ პროცესში მეზობლებიც ერევიან.

- რა უნდა გაკეთდეს, ცოტა წინ რომ წავიწიოთ?

- უნდა გაირკვეს - ჩვენ თავად საქართველოს შიგნით როგორი სახელმწიფოს აშენებას ვაპირებთ. სანამ ამაზე არ შეთანხმდება მთელი საზოგადოება, მანამდე სხვა არაფერზე საუბარს აზრი არ აქვს.

დაიწყება მოლაპარაკება, ვიღაც აყვირდება - ეს ფედერაციააო, მერე რაღაც დაიწყება, უი, ეს კონფედერაციააო. მოლაპარაკებების მაგივრად ერთმანეთს იარლიყებს ვაწებებთ. იარლიყების მიწებება კი მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოიხსნება, თუ მთელი საზოგადოება შეთანხმდება, რა გვინდა.

მთავარი ისაა, რომ ყველა ხელისუფლება ხალხს ატყუებდა. ეროვნულ ხელისუფლებას არ ვგულისხმობ, რომლის დროსაც კონფლიქტები დაიწყო და ძალიან მალე დამთავრდა ის ხელისუფლება.

შევარდნაძეც და სააკაშვილიც ხალხს ატყუებდნენ სამი ძირითადი ასპექტით და ხალხიც გულუბრყვილოდ იჯერებდა ამას. სამწუხაროდ, დღესაც სჯერათ.

ეს ასპექტებია: ვითომ კონფლიქტი ძალიან მოკლე დროში მოგვარდებოდა; კონფლიქტი იარაღის ძალით გადაწყდებოდა; ამაში კი ნატო და ამერიკის შეერთებული შტატები დაგვეხმარებოდა.

ნატოს და ამერიკას არასოდეს უთქვამს, რომ კონფლიქტის სამხედრო გადაწყვეტა მათთვის მისაღებია. მით უფრო ვერ დაგვეხმარება. ეს ჩვენი ხელისუფლების ამაზრზენი პიარი იყო. სარგებლობდნენ იმით, რომ ტელეარხებს აკონტროლებდნენ და უსინდისოდ ატყუებდნენ ხალხს. სხვათა შორის, მარტო პოლიტიკოსების კი არა, ჟურნალისტების მორალური პასუხისმგებლობაც უნდა დაისვას.

თითქოს, რაღაც უხილავ ჯარს ვქმნიდით. ვინც სამხედრო საქმეში ვერკვეოდით, ყველანი ვწერდით, რომ ეს სიგიჟე და არასწორი სამხედრო აღმშენებლობა იყო. ახლა, ვფიქრობ, გვიანია თითზე კბენანი.

არსებობს სოციოლოგიური გამოკითხვის შედეგები, სადაც რესპოდენტების 80-81 პროცენტი დარწმუნებული იყო, რომ რუსეთს ომში დავამარცხებდით. ეს იყო სწორედ „რუსთავების“, „იმედების“ და საზოგადოებირივი ტელევიზიის ბრალი. ამიტომ შოკიც მეტი იყო.

ზემოთქმულიდან უნდა დავასკვნათ: ჩვენ არ ვაღიარებდით და დღესაც არ ვცნობთ მეორე მხარის არსებობას, ანუ აფხაზები და ოსები საკუთარი ინტერესების მქონე ძალად არ მიგვაჩნია, რადგან ისინი რუსის პირდაპირი მარიონეტები არიან, რაც უმართებულოა; კონფლიქტს არა აქვს არავითარი სამხედრო გადაწყვეტა, ეს არ იქნება მოკლევადიანი. ნაბიჯ-ნაბიჯ არის გასავლელი, და მესამე ძალა - ნატო იქნება, რუსეთი თუ ამერიკა, მხოლოდ შუამავალი შეიძლება იყოს.

„საქართველოს რესპუბლიკა“, 14 აპრილი, 2010 წ.

ახალი ამბები